„Zofijka” dostała III plac we VII edycyji kōnkursu „Napiszmy to po naszymu” we Bibliotyce we Mikołowie 30.11.2019

Zofijka, dziołcha sam stōnd

     Zofijka narodziyła sie we Polsce, bo ta czynść Ślōnska trefiyła ku Polsce pora lot tymu, po „powstaniach”. We chlywie ôjce chowali krowa, co Zofijka piyła ôd niyj mlyko, a mazała chlyb masłym, ale była dziołszka jeszcze za mało, tōż niy wiedziała, czy je to ta krowa, co ôbiecoł Korfanty, abo ôjciec musioł se jōm kupić na torgu? Niyroz musiała gnać ta krowa na pański łōnki, coby sie napasła, a miała te mlyko, niy yno dlo Zofijki, ale tyż dlo młodszego braciszka a siostrziczki, bo Zofijka była najstarszo w dōma. Ôjciec ôd Zofijki bōł muzykantym, a mama robiyła w dōma, na polu, a bawiyła dzieci, tōż sie im za fest niy przelywało. W tej Polsce tyż było wielki bezroboci, tōż żodnymu niy było leko. Tyn, co mioł ta krowa, to niy mioł jeszcze tak źle, ale wiynkszość Ślōnzokōw miało yno kozy i to tyż niy wszyscy. Do szkoły chodziyła Zofijka do 7 klasōw, tōż nauczyła sie czytać, pisać a rachować, a potym prziszła wojna, tōż już jōm dalij niy posłali i siedziała w dōma, a pōmogała mamulce bawić myńsze dziecka. Wojna trwała już pora lot, frelka podrosła, tōż możno przi tymu pasiyniu krowy, a możno kaj na muzyce poznała synka. Dyć tak rychtyk, to bōł synek z tej samej wsie, tōż mi sie zdo, znali sie ôni ôd dziecka, ale terazki zaczli sie mieć ku sia, a zaczli lotać po muzykach. Synek bōł pora lot starszy, urodziōł sie jeszcze za Niymca, przed plebiscytym, tōż już bōł w tych latach, że wojsko sie za nim ôglōndało, a bez wojna wojokōw trza było, a trza było. Tōż, cōż robić? Synek bōł już majerantny, ale dziołcha niy miała jeszcze ôśminoście lot, dyć ôjcowie sie ugodali, że sie podpiszōm, coby młodzi mōgli wziōnś ślub, bo przeca ôżyniōnego chłopa niy weznōm ku wojsku. Ja, uhm. Ani dwa miesiōnce niy trwało po weselu, jak Teduś musioł ôstawić młodo baba a z biletym w rynce jechać ku wojsku. Niy wiymy, czy udało mu sie przijechać kedy na urlop, ale bodej. Dziołcha siedziała sama w dōma a płakała za chłopym, co kajś tam musioł lotać ze flintōm, a kryć sie po rantach. Bezmała posłali go kajś aże do Italije, tak pisoł we piśmie. Dyć pisma tyż niy przichodziyły za czynsto, bo jako to pisać pismo na wojnie, kajś we racie, abo jako go posłać? Dyć roz prziszło pismo, ale niy było to pismo ôd Tedusia, kej stoło tam, że chłop je „vermisst”. Dziołcha możno piastowała już jejich małego syneczka, a możno była dziepiyro na ôstatnich nogach i mioł sie ôn urodzić? Syneczek urodziōł sie miesiōnc po tym, jak jego tata bōł „vermisst”, a dwa dni po urodzinach ôd swojigo taty, dyć niy wiymy, jak dłōgo te pismo szło ze Italije na Ślōnsk? Dziołcha bawiyła synka, płakała, a czakała, że chłop sie możno znojdzie. Dyć czas uciekoł, a żodnych wiadōmości niy było. Chłopa niy znodli, ani żywego, ani umrzytego. Wojna pomału sie miała ku kōńcowi, Niymce uciekały ze Wschodu przed Rusym, dyć wojokōw trza było sztyjc, co roz to wiyncyj. Na wiosna we 45 roku zaczli brać już synkōw, co jim niy było jeszcze ani ôśminoście lot. Dyć wziyni tyż i brata ôd Zofijki. Biydok niy doczekoł ani tych ôśminostych urodzin, bo pod kōniec kwiytnia ôstoł kajś leżeć pod Goerlitz.

Tak to skōńczyła sie wojna dlo Zofijki: prziniōsła ji małego syneczka, a zebrała chłopa i brata. Szukała dziołcha bez roztomańte Czerwiōne Krziże, a inksze, ale żodyn nic niy wiedzioł, ani we Niymcach, ani we Polsce, kaj była już nowo władza. Synek sie pytoł tyż już ô taty, dyć co mu miała mama pedzieć, kej sama niy wiedziała? Jedynie, że mo rzykać, a wierzić, że tata kedyś przidzie nazod z tej wojny. Dyć czas uciekoł, a chłopa niy było. Synek tyż chcioł jeś, a trza było mu co ôblyc, tōż trza było iś do tej nowej władze po jaki grosz.

- Gdzie jest mąż? – spytoł sie jakiś byjamter we mōndurze, a bioło-czerwiōnej szlajfie na rynkowie.

- Niy prziszoł z wojny – pedziała niyśmiało Zofijka.

- W jakim wojsku służył?

- Nō, we niymieckim.

- To Wy jesteście Niemcy!

- Niy, my sōm stōnd, Ślōnzoki.

- Jak ma syn na imię?

- Ywald

- Przecież to niemieckie imię. Proszę wypisać wniosek ô zmianę imienia na Edward.

- Panoczku, ale ôn już bōł roz ôchrzczōny, my niy chcymy mu zmiyniać miana.

- Więc proszę iść do tych swoich Niemców, niech Pani dadzą pieniądze na utrzymanie syna, a nie zawracać nam głowy.

Tak to ôstała Zofijka bez pōmocy, bez grosza. Co miała dziołcha robić? Musiała szukać jakij roboty. Ale kaj sam po wojnie znojdzie robota, ôna co miała skōńczōne 7 klasōw a małe dziecko w dōma. Udało ji sie trefić jakigoś dochtora, co potrzebowoł baba, coby mu gabinet pomyła dwa razy we tydniu. Dyć to było godzina piechty deptać w jedna strōna, a koła dziołcha niy miała, ani niy poradziyła na nim jeździć.

Tak przeleciało pora lot. Czas uciekoł, a ô Tedusiu niy było nic słyszeć, tōż dziołcha uznali za gdowa, jaki dziesiynć lot po wojnie poznała inkszego chłopa, kawalera, tōż wydała sie drugi roz. Mieli jeszcze trōjka dzieci, dyć Zofijce wcale niy było lekszy. Chłop se rod wypiōł, a niyroz we wypłata musiała baba lecieć na gruba piechty, coby zdōnżyć przed chłopym wziōnś te pora groszy, a dziecka miały co jeś. Tak przeżyli ponad trzidziyści lot do kupy, aż chłop umrzōł, a Zofijka ôstała drugi roz gdowōm. Dziepiyro terazki zaczła jeszcze roz pisać do Niymiec ô rynta po Tedusiu. Dali ji pora fynikōw, abo marek, a pojechała tyż pora razy do sanatorium we Niymcach. Dyć zdrowi zaczło ji już nawalać, tōż niy dała rady tak rajzować, a musiała siedzieć w dōma. A chałupa tyż ji zebrali, bo skuli szkodōw gōrniczych musiała być rozebrano, a Zofijka musiała sie z niyj wykludzić. To jōm dobiyło do kōńca. Nigdy niy pogodziyła sie ôna z tym, a niy czuła sie we nowej chałupie u sia. Zaczła chorować, ku tymu najstarszy synek, Ywald, umrzōł na poczōntku dwadziestego piyrszego storoczo. Zofijka przeżyła synka niycałe trzi lata. Dyć żyjōm jeszcze ludzie, co jōm znali, a sam ô Niyj spōminajōm.

Fojerman