Piyrwej praje we kożdej
chałupie mieli ludzie koza. Nō ja, ci, co mieli za co, to kupiyli
se krowa, ale niy kożdy mōg se ta krowa kupić. Chowali tyż ludzie
inkszo gowiydź: kury, kaczki, gynsi, pultoki, a we chlywikach
trzimali gusioki,
dyć koza musiała być, bo ôna dowała mlyko.
W jednej wsi miyszkoł chłop,
kerymu było na miano Wituś. Mioł ôn baba a mieli piyncioro
dziecek. Wituś robiōł na grubie, a baba w dōma przi dzieckach,
tōż niy mieli leko wyżywić takij czelodki. Trza było co
przichować, jako kura na jajko, gynsi na piyrzi, a koza na mlyko
dzieckōm.
Pola za dużo Wituś niy mioł,
kōnsek zegrōdki przi chałupie a mały klinek na kartofle, abo
trocha rży na słōma. Koza zeżere wszystko, idzie jōm popaś bele
kaj na beszōngu, abo na rancie przi szosyji.
Witusiowe dziecka chodziyły już
do szkoły, dyć po połedniu kożdy dziyń kereś musiało iś a paś
ta koza. Przi tymu mōgły se wziōnś jako ksiōnżka, abo heft a
uczyć sie do szkoły na drugi dziyń. Wituś mioł dycko jakoś
robota przi chałupie, tōż kozy niy pos, przeca to niy ma robota
chłopsko, koza paś. Kery to widzioł. Jak padoł deszcz, a niy szło
kozy wygnać na dwōr, to broł Wituś kotucz, kosa, a jechoł usiyc
kozie trocha trowy pod lasym.
Jedyn roz Wituś mioł szychta
na nocka, a po szychcie wloz se do szynku na piwo. Tak prowda
pedzieć, to wypiōł pora tych piwōw, a prziszoł dudōm już tak
ku połedniu. Baby niy było w dōma, bo poszła była do sōmsiadki,
pōmōc ji na polu ćwikla ôkopować. Dostanie za to możno jaki
pōłfōntek masła, abo trocha syra dlo dziecek. Wituś już przi
fōrtce słyszoł, jak gowiydź ryczy. Przeca skōnd koza mo
wiedzieć, że ôn wloz po szychcie do tego szynku. Coby mieć pokōj
z babōm, coby zaś niy dudrała jak przidzie, wloz yno Wituś do
chałupy, przeblyk galoty, a potym na wartko wygnoł ta koza na
zegroda, coby już tak niy beczała. Przibiōł koza kolikym pod
płotym, kurōm wciepoł trocha namoczōnego chleba, sobie ukroł dwa
krajiczki ze wōsztym, zjod a szoł se legnyć. Przeca bōł po
nocce.
Wituś sie przebudziōł, a na
dworze było już praje szaro. Rozważuje, kaj ôn to je, a co sie
dzieje? Przeca ôn mo iś na noc do roboty. Wiela to je godzin? Czamu
go staro niy ôbudziyła. Dziwo sie, a sam już je dziewiynć, tōż
ôn by już mioł wychodzić z chałupy. Skoczōł na rowne nogi,
idzie do izby, a tam wszyjscy cicho, żodyn sie niy ôdzywo.
- Cōż sie to stało? Czamu żeś
mie niy ôbudziyła? Dyć wiysz, że ida do roboty na noc.
- Jeszcze sie, ty giździe,
pytosz? Idź se ôbejrzij, co żeś narobiōł z tōm kozōm.
Wituś bez słowa wyloz przed
chałupa, a aże ho haltło. Na zegrodzie choćby cołki stado
dziwokich świniōw poryło. Te wszystki kwiotka, te szałoty,
marekwie, kapusty, te krzoki, strōmiki, wszysko poôgryzane, a co
niy ôgryziōne, to lańcuchym połōmane. Koza miała cołki dziyń
fajer na zegrodzie, kej Wituś, zamias do lańcucha, to styrczōł
tyn kolik kole niego.
Chłop bez słowa wrōciōł sie
yno dudōm po briftasza, a bez jodła padoł yno „Z Bogym”, a
siod na koło i na drab pobyndalowoł na szychta. Niy myśloł ani ô
tym, że już je ćma na dworze, a ôn niy mo świateł przi kole.
Na drugi dziyń Wituś niy
myślol ô żodnym szynku, yno jechoł prosto dudōm ze szychty. Dyć
to mu nic niy pōmōgło, baba niy ôdzywała sie dō niego, śniodani
musioł se sōm naszykować, a potym poszoł leżeć. Bez cołki
tydziyń Wituś sōm pos koza, niy dziwoł sie na to, czy to chłopu
pasuje, bele by yno stracić sie z dōmu babie ze ôczōw. Kozie było
wszysko jedno, kery jōm pasie.
Pōmału babie złoś przeszła,
dyć kwiotkōw, ani jarzinōw na zegrodzie niy było, niy było co
ratować. Bez cołki rok, aże do wiosny, wszysko trza było kupować
na torgu w mieście, a Wituś nosiōł do roboty yno chlyb ze fetym.
Jednego sie Wituś
nauczōł. Ôd tego czasu, jak yno kedy wloz na piwo do szynku, to
niy ôdbywoł potym w dōma gowiedzi, a niy wyganioł kozy ze chlywa.
Dyć za te pora godzin niy zdechnie. Ze głodu jeszcze żodnego niy
rozerwało. Chłop woloł se styrczyć waty do uszōw a iś se
legnyć. Baba chwila pobuczy a przestanie. Dyć takij „Bōnanze”
ze kozōm na zegrodzie chłop wiyncyj niy chcioł przeżyć.
Tak to ô Witusiu a jego kozie,
co to zrobiyła se fajer na zegrodzie, ôpedzioł Wōm
.png)