Stanisław Neblik - Fojerman Godej, czytej a pisz po ślonsku
 
Ô mie
Piyrszo strona
Napisz do mie - kontakt 
Linki
Fraszki a powiedzynia
Velorex
Radzijów, Rybnik
Fraszki a powiedzynia II
Fraszki a powiedzynia III
Opowiadania
Fraszki a powiedzynia IV
Tłōmaczynia
Fraszki a ppwiedzynia V
Zwyrtki
Szpacyjka
Dlo dziecek
Tłōmaczynia II
Zwyrtki II
Dlo dziecek II
Zwyrtki III
O Tigrze we fligrze
Dlo dziecek III
Slónsk downiyj
Slónsk dzisiej
Ślónsk dzisiej II
Limeryki
Śpiywki ślónski
Limeryki II
Prziroda
Limeryki III
Ślabiczka
Wiersze roztomańte
Limeryki IV
Ślabiczka II
Wiersze roztomańte II
Limeryki V
Wiersze roztomańte III
O Fojermanie
O kocie w samolocie
Po polsku - dla dzieci
Po polsku - różne
Po polsku - dla dzieci II
Po polsku - dla dzieci III
Po polsku - różne II
To już było (archiwum)
Podziel sie sobom
Bruksela
Kiczka
Strasburg 2019
Gōrnoślōnsko Tragedyjo
Grabowina, moji gniozdo
Inksi ô nas
 


Licznik

o2u.pl - darmowe liczniki

Ksiónżka gości

 

Nowości i zmiany

II. Sōmsiady.

     W jednym fest starym mieście, w fest wysokij chałupie, na gōrze pod dachym, miyszłało dwoje dziecek, kożde ze swojimi ojcamibyły to Kay a Gerda.

     W mieście tym miyszkało tela ludzi, że niy wszyscy mōgli mieć swoji chałupy, ani o tym myśleć, a cōż dopiyro myśleć o swojij zegrōdce. Ale, dyć dobrzi ludzie dycko przajōm kwiotkōm, tōż kożdy trzimoł ich w dōniczkach. Tak to, prawie w kożdym oknie była mało zegrōdka, ale najpiykniejsze mieli Kay a Gerda.

     Dejcie yno pozōr. W tej wielkij chałupie, na gōrze, kożdo familijo miała swoja malutko izbetka z wielkim oknym, co bez lato szło bez ni wylyź na dach, abo przelyź z jednej izby, do drugij, do sōmsiada. Dzieci mōgły sie bawić na tym dachu. Jak yno Gerda wejrzała do okna, to widziała Kaya w izbie z drugij strōny. Jak yno słōńce przigrzoło, to dziecka zaroz leciały na tyn dach i bawiły sie, abo siodały na małych ryczkach i rozprowiały o wszystkim, co mōgło interesować taki małe dzieci.

     Były to fest grzeczne dziecka, a przoły se, jak brat ze siostrōm.

     Na wiosna ojce od Kaya a Gerdy postawili na kraju dachu dłōgi skrzinki z ziymiōm, w nich zasioli potrzebne jarziny, a dużo piyknych kwiotkōw. Tak to, kōnsek dachu przed oknami zamiynioł sie w mało, cudno zegrōdka.

     Czym bardzij przigrzywało słōnko, tym piyknij było w zegrōdce na dachu. Zielōne krzoki zakrywały drzewianne skrzinie i spadowały na mur chałupy, kolorowe kwiotka uśmiychały sie na wszystki strōny, różowy groszek rozglōndoł sie dookoła, bratki otwiyrały szyroko wielki oczy, gynsipympki kolybały sie na wietrze, jak małe słōneczka. W kożdej skrzini ros tyż jedyn krzok róże, choćby strōmik. Na wiosna wystrojōł sie w zielōne listka, a już w połowie moja bōł cały obsuty piyknymi kwiotkami, kere wōniały na całe miasteczko. Gałōnzki z róże zagłōndały do okyn ciekawe, i kolybały sie na wietrze.

     Cudownie sam było bez lato.

     Ale bez zima wszystko sie to traciło. Bioły śniyg przikrywoł dachy, a zawarte okna zamarzaływtedy mrōz kłod na szyby roztomańte, biołe kwiotka, że nic niy szło bez ni zejrzeć. A dziecka chciały sie widzieć, chciały sztyjc coś o sobie wiedzieć, tōż rozgrzywały mały miedzianny piniōnżek przi piecu i kładły go na na szyba. Tak to, miyndzy biołymi listkami, a gałōnzkami pokazowało sie małutki kōłeczko, kaj zaglōndało zaroz zaciekawiōne oko Kaya, abo Gerdy.

     - Pōdź sam naswołało oko.

     - Dobra, dobra.

     Bez lato tak łatwo szło przelyź z jednej izby do drugij, ale bez zima dziecka musiały lecieć na dōł i zaś do gōry po schodach, tak wysoko! A tam na dole suło śniegym, a wioło.

     - Dziwej sie, dziwej! Biołe pszczoły wyleciały z ulagodali starka i pokazowali wnuczce płatki śniega, co furgały we lufcie.

     - Pszczoły, pszczoły! - powtarzała mało Gerda. - A czy ōne majōm krōlowo?

     - toć, że majōmpadali starka. - Najwiynkszy ze wszystkich płatek, a dycko leci tam, kaj padze najgynstszy śniyg. Jak yno spadnie na ziymia, to zaroz podrywo sie zaś do luftu, ku ciymnym chmurōm, a nigdy niy siednie. Nikedy przelatuje w nocy bez miasto, a zaglōndo do okyn, tōż wtedy rosnōm na nich śnieżne kwiotka, a strzybne listka.


     - Ja! Ja! Widziały my to! - wołały dzieci z uciechōm, na te starczyne słowa.

     - A czy krōlowo śniega mōgłaby sam prziś? - spytała sie Gerda?


     - Dyć niech by yno sprōbowała!zawołoł wesoło Kay. - Zaroz bych jōm posadziōł przi piecu i by sie roztopiła! Ha, ha, ha!


     Starka pohalali go po głōwce, a zaczli opowiadać co inkszego.


     Roz we wieczōr, Kay bōł już na pōł poseblykany, wloz na stołek i wejrzoł bez dziurka w zamarznytej szybie. W lufcie kolybało sie ogrōmnie moc płatkōw śniega, a jedyn, taki fest wielki, złapoł sie skrzinki z kwiotkōw i zaczōn rosnyć wartko, stoł sie piyknōm paniōm w dłōgim, biołym nōnajrōnowym klajdzie, całym obsutym milijōnami śnieżnych gwiozdek. Jeji ciało było z lodu, biołe, blyszczało sie, ale ōna żyła. Dziwała sie na Kaya i śmioła sie niego, a oczy miała, choćby jaki diamynty. Oroz kiwła rynkōm na Kaya, choćby go wołała do sia. Kay wylynkoł sie fest, tōż wartko zeskoczōł ze stołka, a uciyk na izba, ale zdało mu sie, że jakiś wielki ptok przelecioł za oknym.

     Na drugi dziyń było piyknie, słōnecznie, a trzimoł mrōzale chned potym prziszła odwilż, wiater prziniōs wesoło nowina, że wiosna je już blisko, słōńce mocnij przigrzoło, śniegi sie traciły, trowa zazielyniła, pónczki zaczły pukać, przileciały jaskōłki do zeszłorocznych gniozdōwi zaś dziecka siedziały na dachu we swojij piyknej, malutkij wiszōncej zegrōdce.


     Groszek piyknie wōnioł i kłod sie na skrzinkach, gynsipympki uśmiychały sie do słōnka, a róże latoś kwitły fest piyknie i strōmki były nimi całe obsute.


     Gerda i Kay siedzieli pod krzoczkami, a śpiywali swoja piykno pieśniczka:


Jak jo na tym świecie przaja:

Słōnku, co w pojstrzodku maja

Świyci piyknie, kolorowo,

Wszystkim ptoszkōm, kwiotkōm, trowōm,

Rannej rosie, co sie szkli,

Matulce, co przajōm mi,

Tej zegrōdce, tej chałupie,

Co nas trzimie wszystkich w kupie,

I prziśpieszo serca bici.

To sie skóńczy yno z życiym.


     Roz tak siedziały dziecka na zegrōdce, a ogłōndały piykno ksiōnżka z malōnkami, kaj były namalowane ptoki, a inkszo zwierzina. Zygor na wieżi zaczōn bić piynć.


     - Auuu! - zawołoł oroz Kay. - Coś mie bodło w serce! Coś mi do oka wleciało !


     - Możno róża cie bodła? - padała zastarano Gerda. - Czekej, obejrza, co ci wlecialo do tego oka. Nicnic nima.

     - Na pewno już wyleciałopadoł nerwowy Kay i cofnōł sie od Gerdy.


     Dyć, niy wyleciało. Bo to były drobne okruszki ze zdrzadła czarodzieja, to ōne wleciały do oka Kaya i zmiyniły cały świat, i niy dały mu widzieć na nim nic piyknego, ani dobrego. A co jeszcze gorsze, to te okruszki wleciały mu tyż do serca, aże stało sie ōne oroz zimne, a twarde, przestało czuć, a przoć.


     - Czamu beczysz? - spytoł sie zły. - żebyś ty wiedziala, jako żeś je brzidko! A jako śmiyszno, ha, ha, ha! - Co to je za zgnito róża? Fuj! - i tako szpetno. Cało ta skrzinia, to je jakiś stary grat, Nic, yno jōm ściepać z dachu.


     Kopnōł skrzinka, wyrwoł róża, a podeptoł.


     - Kay! - zawołała ze strachym dziołszka.


     Widzioł jeji strach, tōż sie roześmioł przeraźliwie, urwoł jeszcze jedna róża, ciepnōł jōm i wskoczōł do swojigo okna.


     Od tej chwile Kay sie całkiym zmiyniōł. Jak yno Gerda chciała oglōndać z nim malōnki, ōn yno ruszoł ramiōnami, godoł, że sōm brzidki i wyśmiywoł sie z kożdego. Na kōniec padoł, że niy chce sie z niōm bawić, bo je gupio, jak małe dziecko. A i starczyne bojki mu sie już niy podobały, godoł, że sōm niynormalne, i dycko mioł jakiś ale. Stowoł niyroz za starkōm, kłod na nos jejich brele i ich przedrzyźnioł. Tak samo zaczōn przedrzyźniać inkszych i nauczõł sie wartko pokazować najbrzidsze maski.


     Dyć, tak prowda pedzieć, to Kay niy bōł tymu winiyn, yno oszkliwe okruszki ze czarodziejskigo szkła, co mu we sercu siedziały. Skuli tego żodnymu niy przoł, a robiōł na złoś Gerdzie, kero była dlō niego tako dobro. Ludzie zaczli godać, że Kay je złym synkym, i mieli recht, yno niy wiedzieli, czamu sie tak dzieje.

     Kedyś bez zima, jak padoł śniyg, prziniōs na dwōr szkło powiynkszajōnce i przez ni dziwoł sie na śniegowe gwiozdki, co mu spadały na mantlik.


     - Dziwej sie, Gerdapadołjaki sōm wielki! Choćby kwiotka, chćby gwiozdki, a jaki sztuczne. To je przeca ciekawsze do prawdziwych kwiotkōw! - tak rowno, piyknie poukłodane, Yno szkoda, że sie topiōm.


     Oroz polecioł na gōra, prziniōs swoji sōnki, ciepłe rynkawiczki, padoł Gerdzie, że idzie pojeździć sōnkami na rynku i wartko sie straciōł we wrotach.


     Na rynku dziecka sie piyknie bawiły. Synki kełzali po śniegu ze swojimi sōnkami, a co nikerzi opowożyli sie tyż prziwiōnzać ich do sōnek za kōnie i bezto jechali cołki kyns drōgi. A wiela było przi tymu uciechy.


     Oroz na rynek przijechały wielki, biole sōnki, z biołymi kōniami. Na sōnkach siedziała pani, cało obabulano w bioły mantel, a na głowie miała futrzanno czopka. Sōnki dwa razy okrōnżyły rynek, a Kay zdōnżōł prziwiōnzać nich swoji małe sōnki. Teraz, choćby strzała strzelōł po drōdze i pojechoł za miasto. Pani na sōnkach podziwała sie na niego i piyknie sie uśmiychnyła.


     Kay mioł wielko uciecha, bo jeszcze nigdy niy jechoł tak wartko, niy chcioł jednak za daleko odjyżdżać od miasta i chcioł odwiōnzać swoji sōnki. Wtedy pani na sōnkach podziwała sie zaś na niego i uśmiychła sie tak piyknie, że Kay zapōmnioł o wszystkim.


     I tak sie to powtōrziło pora razy.


     Śniyg zaczōn fest suć, zrobiło sie cima, Kay niy widzioł już nic kole siebie, yno płatki śniega, co furgały wszyndzi. Puściōł sznurka, coby odwiōnzać swoji sōnki, ale ōne choćby przimarznyte do wielkich, jechały, choćby wiater za nimi, dalij, a dalij. Kay wrzeszczoł ze strachu, ale żodyn sie niy odzywoł, choćby żodyn go niy słyszoł. Sōnki jechały sztyjc, a śniyg suł, że już nic niy było widać. Nikedy sōnki odbijały sie od czegoś, to zaś spadowały na dōł, przeskakowały jakiś niewidoczne przeszkody i gnały po biołej drōdze w niyznane.


     Kay, chcioł sie przeżegnać, porzykać, ale niy poradziōł se spōmnieć słōw Ojczy Nasz i spōminały mu sie yno rachōnki.


     Płatki śniega leciały coroz to wiynksze, na kōniec wyglōndały już, choćby biołe ptoki. Zdało mu sie, że kole niego lecōm gołymbie, kury, gynsicałōm kupōm.


     Oroz sōnki stanyły, kōnie tyż, a pani wysiadła ze sōnek. Kay doł pozōr, że jeji mantel, a czopka były całe ze śniega. Była to wysoko, chudo, blyszczōnco, bielutko krōlowo śniega!


     - Dobrze jadymy! - padałaale po co mosz tam marznyć. Pōdź pod moji futro od niedźwiedzia. Posadziła go na sōnkach przi siebie, przikryła biołym mantlym, a ōnymu zdało sie że sie zapado w śnieżno gōra.


     - Je ci jeszcze zima? - padała i dała mu kusku w czoło.

     Och, jakigo zimnego kusku mu dała. Poczuł lōd aże w pojstrzodku serca, kerepamiyntōmy - mioł już na pōł od loduw piyrszej chwili zdało mu sie, że umiyro, ale to wartko przeszło i było mu lepszy. Niy czuł już wcałe zimna.


     - Moji sōnki! moji sōnki! - zawołoł wylynkany, co by niy stracić swojij ulubiōnej graczki. Tōż ciepli sznurka od sōnek biołej kurze, co leciała z boku i ciōngła ich za sobōm.


     Krōlowo śniega schyliła sie zaś i dała kusku Kayowi jeszcze roz, a w tej chwili synek zapōmnioł o wszystkim, o ojcach, o chałupie, starce i o Gerdzie.


     Teraz niy boł sie już wcale tej piyknej pani, niy zdała mu sie wcale straszno.

     Opowiadoł ji o wszystkim, co umi, o jakich krajach sie uczōł, jak poradziōł piyknie rachować na spamiynća ōna uśmiychała sie niego.


     Na kōniec wziyna go na rynce i poleciala z nim wysoko, wysoko, ku ciymnym chmurōm, co nimi szarpoł zimny wiater.


     Przelatowali nad ciymnymi lasami, nad gōrami, morzami i ziymiami. Zimny wiater dmuchoł pod nimi w przepaściach, bioły śniyg suł, wyły głodne wilki, krakały czorne kruki, - a nad nimi świyciōł jasny miesiōnczek.


     I tak leciała dłōgo zimowo noc, a jak prziszło rano, to Kay społ przi nogach krōlowej śniega.
 
-------
 


 
Copyright (c)2009-2024 {Stanisław Neblik - Fojerman}