Utwōr oparty na książce pochodzącej z serwisu Wolne Lektury

https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/grimm-braciszek-i-siostrzyczka/

Tytuł oryginalny: Brüderchen und Schwesterchen

Autor: Jacob i Wilhelm Grimm

Tytuł polski: Braciszek i siostrzyczka

Tłumaczenie polskie: Marceli Tarnowski

2022.01.31

Tłōmaczyni ze j.polskigo na j.ślōnski: Stanisław Neblik

Bracik a siostrzynka

Bracik wziōn siostrzynka za rōnczka a padoł:

- Ôd śmierci naszej mamulki niy mieli my ani chwile uciechy. Drugo mamulka¹ nas bije a kopie, jak yno ku niyj podyńdymy, a za cołki jodło mōmy yno twarde skrōmki ze chleba. Pies pod stołym lepszy sie mo jak my, slatuje mu chocioż roz za czas jaki smakowity kōnsek. Ô, Pōnbōczku, jak by to nasza mamulka widziała! Pōdź, pōńdymy do kupy w daleki świat.

Poszły dziecka przed sia, a szły cołki dziyń bez łōnki i pola, a jak zacznōł padać deszcz pado siostrzynka:

- Pōnbōczek płacze do kupy ze naszymi sercami!

Pod wieczōr prziszli do srogigo lasa, a byli tak fest zmochani niydolōm, deszczym a drōgōm, tōż skryli sie do jakijś dukle² a hned uśli.

Jak se ôbudziyli, to słōńce było już wysoko na niebie a świyciyło prosto do dukle.

- Siostrzynko – padoł bracik – pić mi sie chce, zdo mi sie, co słysza sam kajś blisko gruszyni³ dōnojka.⁴

Tōż poszli do kupy szukać wody, ale zło drugo mamulka, co była heksōm⁵ i widziała jak dziecka uciykły ze chałupy, szła tajymnie za nimi, jak to miały we zwyku robić heksy, i zacaubrowała⁶ wszyjski zdrzōdła we lesie. Jak znodli nareszcie zdrzōdło, co gruszyło wesoło po kamiyniach, bracik chcioł sie z niego napić, ale siostrzynka usłyszała, jak zdrzōdło gruszy:

- Kery sie mojij wody napije, tyn sie stanie tajgerym,⁷ kery sie mojij wody napije, stanie sie tajgerym.

Tōż zawołała:

- Ôch, braciku, prosza cie, niy pij tej wody, bo staniesz sie dziwokim zwiyrzym, a mie zeżeresz!

Bracik usłōchnōł jōm, chocioż pić mu sie festy chciało i padoł:

- Poszukōmy inkszego zdrzōdełka.

Jak znodli drugi zdrzōdełko, usłyszała siostrzynka, jak i ône gruszy:

- Kery sie mojij wody napije, tyn sie stanie wilkym, kery sie mojij wody napije, stanie sie wilkym.

Tōż zawołała:

- Ôch, braciku, prosza cie, niy pij tej wody, bo sie staniesz wilkym a mie zeżeresz.

Bracik usłōchnōł jōm a padoł:

- Doczkōm jeszcze, aże znojdymy trzeci zdrzōdło, ale tam musza sie już napić, bo mōm za srogi durst⁸.

Jak znodli trzeci zdrzōdełko, usłyszała siostrzynka ôd niego gruszyni:

- Kery sie mojij wody napije, tyn sie stanie jelyńkym, kery sie mojij wody napije, stanie sie jelyńkym.

Tōż zawołała:

- Ôch, prosza cie, braciku, niy pij tej wody, bo staniesz sie jelyńkym a ucieczesz ôdy mie.

Ale bracik klynknōł już nad zdrzōdełkym a napiōł sie z niego.

Ledwa yno dotknōł wody wargami, zarozki pomiyniōł sie bōł we jelyńka.

Siostrzynka rozpłakała sie libeźnie nad swojim zacaubrowanym bracikym, a jelyniek płakoł tyż, a siedzioł cliwy⁹ kole niyj. Na kōniec dziołszka padała:

- Niy płacz, miyły jelyńku, jo cie przeca nigdy niy ôstawia.

Potym sjyna złoty halter¹⁰ a powiesiyła go jelyńkowi na kark, a ze sitowio skrynciyła miynki powrōzek, prziwiōnzała zwiyrzoka a poszła z nim do pojstrzodka lasa. Szli dłōgo, dłōgo, aże trefiyli na malutko, ganc prōzno¹¹ chałupka.

„Sam mogymy pomiyszkać” - pomyślała se dziołszka.

Posłała jelyńkowi miynki posłani ze mchu a liści i dziynnie zbiyrała w lesie dlo sia korczoki,¹² borōwki a ôrzechy, a dlo jelyńka smakowito trowa, co ji jōm jod ze rynki, a skokoł wesoło doôbkoła. We wieczōr dziołszka rzykała paciyrz, kładła głōwka na pleca ôd jelyńka a spała na tym miynkim zegłōweczku. Jaki szumne mieli by życi, jak by yno bracik mōg nazod być człowiekym.

Żyli se tak dłōgi czas we samotności. Jedyn roz narychtowoł krōl srogi gōn.¹³ Po cołkim lesie dało sie słyszeć rogi ôd myśliwcōw, szczekani psōw, a nawołowani ôd ludzi. Jelyniek słyszoł to, a zachciało mu sie przikuplować sie¹⁴ ku tymu gōnowi.

- Ôch, - padoł siostrzynce – zwōl mi iś na gōn, niy poradza usiedzieć we chałupie – a tak dłōgo prosiōł a błagoł, aże siostrzynka zwolyła mu nareszcie.

- Pamiyntej jednakowōż, – padała – cobyś przed wieczorym prziszoł nazod. Zankna dźwiyrze przed myśliwcami, tōż cobych cie mōgła poznać, zaklupej trzi razy a zawołej: „Wpuś mie, wpuś, siostrzynko!”, bo jak tak niy powiysz, to niy ôdynkna dźwiyrzi.

Jelyniek ôbiecoł tak zrobić, a polecioł wesoły i szczynśliwy do lasa. Krōl i jego myśliwce zejrzeli piyknego zwiyrzoka, zaczli go gōnić, dyć jelyniek dycko poradziōł im uciyc. Jak prziszoł wieczōr, to polecioł ku chałupce, zaklupoł trzi razy a zawołoł:

- Wpuś mie, wpuś, siostrzynko!

Zarozki ôtworziły sie dźwiyrze, a jelyniek skoczōł do izby i bez cołko noc dychoł na miynkim posłaniu.

Na drugi dziyń, jak gōn zaś sie zacznōł, a jelyniek usłyszoł klang¹⁵ ze roga a nawołownia myśliwcōw, zacznōł zaś prosić:

- Siostrzynko, ôtwōrz mi, musza iś do lasa.

- Dobra, - padała siostrzynka – ale przidź nazod we wieczōr a powiydz tak samo, jak wczora.

Jak krōl a myśliwce zejrzeli zaś jelyńka za złotym ôbujkym,¹⁶ zaczli go gōnić, ale ruchliwy a gibki zwiyrzok uciyk im zaś. Jednakowōż pod wieczōr ôbtoczyli go kōłkym, a jedyn haratnōł¹⁷ go we szłapka, tōż lecioł ku chałupce pōmalij. Keryś ze strzelcōw poszoł po jego deptkach¹⁸ a usłyszoł, jak zaklupoł na dźwiyrze a padoł:

- Wpuś mie, wpuś, siostrzynko! - i zejrzoł, jak dźwiyrze zarozki sie ôtworziły.

Tōż poszoł ku krōlowi a ôpedzioł, co widzioł a słyszoł. Krōl mu pedzioł:

- Jutro zaś pudymy na gōn.

W tym czasie siostrzynka wylynkała sie festy, jak zejrzała, że jelyniek mo bolawo noga. Ôbmyła mu szłapka, przikryła jōm zielinōm a padała:

- Legnij se, zocny jelyńku, cobyś wartko wyzdrowioł.

Bolok bōł malutki, a już na drugi dziyń nic pō nim niy ôstało. A jak we lesie ôdezwały sie zaś nawołowania ôd myśliwcōw, to jelyniek padoł:

- Niy poradza wytrzimać we chałupie, puś mie, siostrzynko, do lasa. Niy chycōm mie tak leko.

Ale siostrzynka zaczła ślimtać:

- Jak cie zabijōm, to jo sam sama ôstana w lesie, ôstawiōno ôd wszyjskich. Niy, niy puszcza cie.

- Tōż umrza ôd cliwoty – ôdpedzioł jelyniek. - Jak słysza rogi ôd myśliwcōw, to niy poradza ustoć na miejscu.

Siostrzynka niy znodła na to ôdpowiedzi, a ze ciynżkim sercym ôtworziła mu dźwiyrze, a jelyniek wesoły a zdrowy polecioł do lasa. Jak go krōl zejrzoł, to padoł do swojich myśliwcōw:

- Gōńcie za nim aże do wieczora, ale niech mu żodyn krziwdy niy zrobi!

Jak słōńce zaszło, to krōl wziōn ze sobōm strzelca, tego co zeszły wieczōr deptoł za jelyńkym, coby mu pokozoł chałupka, kaj jelyniek miyszkoł. Jak stanōł przed dźwiyrzami, zaklupoł trzi razy a padoł:

- Wpuś mie, wpuś, siostrzynko!

W tym czasie dźwiyrze sie ôtworziły, a krōl wloz i zejrzoł frelka tako gryfno, jakij nigdy jeszcze niy widzioł. Siostrzynka wylynkała sie festy, jak zejrzała zmias jelyńka cudzego chłopa we złotej korōnie. Ale krōl podziwoł sie na nia uczymliwie, wyciōngnōł ku niyj rynka a padoł:

- Chcesz iś zy mnōm do zōmka, a ôstać mojōm babōm?

- Ô ja, - padała dziołszka – ale jelyniek musi iś tyż, jo go nigdy niy ôstawia.

- Dobra, - padoł krōl – niech ôstanie z tobōm do kōńca życio, niczego mu niy braknie.

W tym czasie przilecioł jelyniek, a siostrzynka zaś uwiōnzała go na powrōzku ze sitowio, a wykludziyła ze leśnej chałupki.

Krōl posadziōł gryfno dziołszka na kōnia a powiōz jōm ku zōmkowi, kaj ôdprawiyli srogi weseli. Była terazki najjaśniejszōm krōlowōm, a bez dłōgi czas żyli szczynśliwie. Jelyniek, piastowany a ôpatrowany, lotoł wesoło po zōmkowej zegrōdce.

A zaś zło drugo mamulka, co skuli niyj dziecka poszły do świata, myślała, co siostrzynki downo zeżarłyt dziwoki zwiyrza, a bracika, zacaubrowanego na jelyńka, zastrzelyli myśliwce. Tōż, jak sie dowiedziała ô jejich szczynściu, we jejij sercu ôbudziyła sie niynawiść a zowiść, kero niy dowała ji pokōj. Dziyń a noc myślała ô tym, jako ich uniyszczynśliwić. Jeji włośno cera, co była brzidko jak noc, a miała yno jedne ôko, sztyjc ji to przedciepowała a godała:

- Jo miała bych ôstać krōlowōm, mie sie te szczynści przinoleży.

A staro uspokojała jōm:

- Doczkej, przidzie czas i na to, a jo ci pōmoga.

Czas tyn prziszoł, jak krōlowo narodziyła na świat piyknego syneczka, a krōl bōł praje na gōnie. Staro heksa pōmiyniyła sie za słōżka,¹⁹ wlazła do kōmnaty, kaj leżała krōlowo, a padała do niymocnej:

- Pōdź krōlowo, kōmpani je narychtowane, to ci dodo siyłōw, pōdź wartko, podwiyl woda je gorko.

Cera jeja wachowała pod dźwiyrzami; ôbie zaniōsły krōlowo do wanny, potym zankły dźwiyrze na klucz a uciykły. A przōd już rozhajcowały we badycimerze²⁰ taki srogi ôgyń, że gryfno młodo krōlowo udusiyła sie ôd hycu.

Wtynczas drugo mamulka wraziyła swojij cerze czepica²¹ na głowa a położyła jōm do łōżka ôd krōlowej. Pōmiyniyła jōm podle wyglōndu ôd krōlowej, yno drugigo ôka dać ji niy poradziyła. Tōż, coby krōl tego niy zejrzoł, kozała ji legnyć na tym boku, kaj niy miała ôka. Jak krōl przijechoł nazod we wieczōr, a dowiedzioł sie, że baba urodziyła mu synka, urdowoł sie fest, a prziszol ku łōżku ,coby sie przeświadczyć,²² jako sie czuje jego zaprzoto babeczka. Dyć heksa zawołała wartko:

- Na Boga! Niy ôdciōngej forhangi!²³ Krōlowo niy może jeszcze dziwać sie na światło a musi mieć pokōj.

Krōl cofnōł sie ôd łōżka, a niy dowiedzioł sie, co leży w nim faleszno²⁴ krōlowo.

Jak prziszła pōłnoc a wszyjscy usnyli, piastōnka, co siedziała nad kolybkōm, zejrzała ôroz, jak ôtwiyrajōm sie dźwiyrze, a wlazuje prawo²⁵ krōlowo. Wyciōngła dziecko ze kolybki a nakormiyła go. Potym poprawiyła mu zegłōweczek, położyła go zaś do kolybki a przikryła sztepdeczkōm.²⁶ Niy zapōmniała tyż ô jelyńku, zaszła do kōnta, kaj leżoł, a pogłoskała go po plecach. Potym cichutko wylazła ze izby, a jak na drugi dziyń piastōnka spytała sie wachtyrzi, czy kery wlazowoł w nocy do zōmka, ôni ôdpedzieli:

- Niy, niy widzieli my żodnego.

Przichodziyła tak kożdo noc, a nigdy niy ôdezwała sie ani słowym; piastōnka widziała jōm dycko, ale niy ôpowożyła sie spōmnieć ô tym żodnymu.

Za jakiś czas krōlowo prziszła zaś w nocy a ôdezwała sie:

- Co robi mōj jelyniek?

Co robi moji dziecia?

Przida sam jeszcze dwa razy,

Potym mie już niy znojdziecie.

Piastōnka stwardła ze strachu, ale na drugi dziyń poleciała do krōla a ôpedziała mu wszyjsko.

- Ô Pōnbōczku, cōż to znaczy! - zawołoł krōl. - Na drugo noc sōm byda wachowoł przi dziecku.

We wieczōr krōl poszoł do dziecinnej izby, a ô pōłnocy krōlowo pokozała sie zaś a padała:

- Co robi mōj jelyniek?

Co robi moji dziecia?

Przida sam jeszcze roz jedyn,

Potym mie już niy znojdziecie.

Jak dycko nakormiyła dziecko, a krōl bōl taki wylynkany, że niy poradziōł słowa wypedzieć, ale na drugi dziyń zaś wachowoł przi dziecku.

Krōlowo prziszła i tym razym a spytała sie:

- Co robi mōj jelyniek?

Co robi moji dziecia?

Przida sam roz ôstatni,

Potym mie już niy znojdziecie.

Wtynczas krōl prziszoł ku niyj a padoł:

- Niy możesz być żodnym inkszym, yno mojōm zaprzotōm babeczkōm.

A ôna ôdpedziała:

- Ja, je żech twojōm babōm – i w tej chwili łaska bosko wrōciyła ji życi, stanyła świyżo, zdrowo a ze brōnotnymi licami.

Terazki krōlowo ôpedziała swojimu chłopu ô chytce²⁷ ôd złej heksy a jejij nic niy wert cery. Krōl kozoł ôbie postawić pod sōnd a wydali na ni rozsōndek.²⁸ Cera wygnali do lasa, kaj rozszarpała jōm dziwoko zwierzina, a heksa spolyli na stusku. W tej chwili, jak jeji ciało pōmiyniyło sie we hasi, jelyniek stoł sie zaś nazod człowiekym. Jeszcze bez dłōgi lata bracik a siostrzynka żyli do kupy we szczynściu a miyłości.

Fojerman